(Lat. concordare = eensgezind zijn). Een alfabetisch georganiseerde index van alle (belangrijke) woorden in een enkel werk of groep werken. De onmiddellijke context van elk woord wordt telkens geciteerd met vermelding van de vindplaats in de tekst. Dergelijke hulpmiddelen werden het eerst gemaakt voor de Bijbel, nadien ook voor tal van gecanoniseerde auteurs als Dante, Shakespeare, Vondel, Goethe, Gezelle, Yeats, Joyce, enz. Concordanties zijn een onmisbaar instrument bij het opsporen van vaag herinnerde woorden, ideeën of passages. Ook citatenjagers doen er hun voordeel bij. Nu worden concordanties met behulp van computers opgesteld en op grond van rigoureuzere linguïstische criteria dan voorheen. Ze bewijzen hun nut bij de tekstanalyse en het onderzoek van het karakteristieke woordgebruik (idioom) van een werk, schrijver, genre of periode, door het inzicht dat ze verschaffen in aspecten als de frequentie van woorden, kenmerkende collocaties (kyk collocatie) mogelijke verschuivingen van woordbetekenissen en gevallen van polysemie, ontlening uit andere werken, enz. Tegenwoordig zijn heel wat teksten beschikbaar op cd-rom, waarop de gebruiker zelf via zijn eigen computer allerlei gecombineerde zoekprocedures en statistische analyses kan uitvoeren. Dergelijke elektronische tekstedities met hun ingebouwde, meer flexibele indexfuncties zijn gaandeweg de klassieke concordantie aan het vervangen.
Literatuur: A. Crosland, ‘The Concordance as an Aid in the Historical Study of Literature’ in Style, 1977, pp. 274-283.
Menu