(Dts. < Lat. exsilium = verbanning; Lat. emigrare = uittrekken, verhuizen naar een ander land). Benaming voor literaire productie die tijdens gedwongen of vrijwillige ballingschap voortgebracht wordt. Wegens onverenigbaarheid met een al te rigide officiële doctrine inzake politieke, ethische of religieuze aangelegenheden, verkiezen intellectuelen en kunstenaars soms hun vaderland te verlaten, of worden ze daartoe gedwongen wegens hun subversieve opstelling. In feite is emigrantenliteratuur een gegeven van alle tijden. Zo werd de Griekse dichter Hipponax (zesde eeuw v.C.) de toegang tot zijn geboortestad Efese ontzegd om politieke redenen. De bekende Romeinse dichter Ovidius (43 v.C.-18 n.C.) viel in 8 n.C. in ongenade bij keizer Augustus en werd naar het onherbergzame Tomi verbannen. Ook Dante zou, nadat hij in 1301 zijn geboortestad Firenze niet meer binnen mocht, tot het einde van zijn dagen in ballingschap blijven.
In engere zin wordt de term Exilleratur in de DuitseLiteratuur:studie gebruikt om te verwijzen naar de massale emigratie bij de machtsovername door de nazi’s in Duitsland. In 1933 vluchtten tal van politiek andersdenkende auteurs naar het buitenland om daar tot na de oorlog te blijven. Deze omstandigheden veroorzaakten een grote breuk in de DuitseLiteratuur:, die verdeeld raakte in geëmigreerden en ‘Daheimgebliebenen’. De emigrantenkolonies, bv. in Zwitserland, Zweden en de Verenigde Staten, probeerden via eigen tijdschriften en uitgeverijen een zekere continuïteit te bewaren. Bekende ballingen waren Bertolt Brecht, Thomas Mann, Stefan Zweig. De benaming sloeg verder ook op auteurs uit Oostbloklanden in de periode van de Koude Oorlog die in het Westen hun schrijverschap voortzetten. Buiten de externe bindende factor van de ballingschap is er ook nog een gemeenschappelijke thematiek doordat problemen als nationaliteit, politieke dissidentie, heimwee en ontworteling behandeld worden.
Literatuur: E. Krispyn, Anti-Nazi Writers in Exile, 1978. A. Stefan, Die deutsche Exilliteratur 1933-1945, 1979. Emigrantenliteratuur, themanummer Bzzlletin, 1982. F. Trapp, Deutsche Literatur im Exil, 1983. E. Leijnse & M. van Kempen (red.), Tussenfiguren in deLiteratuur:, 1998. B. Englmann, Poetik des Exils. Die Modernität der deutschsprachigen Exilliteratur, 2001.