(Gr. meta = na, langs; odos = weg; vandaar langs een weg gaan, manier van onderzoek). 1. Werkwijze. In de retoriek het rangschikken van de ideeën; meer algemeen: de strategie bij de compositie van een redevoering.
2. Kenwijze in het wetenschappelijk onderzoek, in casu de literatuurstudie. Belangrijk hierin is een theoretische fundering van de strategie als geheel en van de functionaliteit van elke stap afzonderlijk. Methodische kennisverwerving gebeurt door middel van een kenproces waarvan de etappes in een welbepaalde en dus te controleren volgorde verlopen. De methode wordt bepaald door het object waarop men zijn kennis wil richten en zal verder verschillen naar gelang van de doelstelling (beschrijven, classificeren, inleven, verklaren, manipuleren …). Eenzelfde object kan daarom via diverse methodes worden benaderd (methodepluralisme).
Globaal gesproken kan men m.b.t. de literaire tekst twee fundamentele houdingen onderscheiden:
1. Een positivistisch-wetenschappelijke houding (Erklären) waarbij men het werk als een objectief verschijnsel beschouwt dat vanuit externe oorzaken en wetmatigheden verklaard kan worden. Deze kunnen sociaal van aard zijn (literatuursociologie), psychologisch (literatuurpsychologie), economisch (materialistische literatuurstudie), of historisch (Historicisme).
2. Een geesteswetenschappelijke houding (Verstehen) waarbij men het literaire werk als een subjectieve creatie beschouwt, die vanuit de zingeving van de auteur, de personages of de lezer dient te worden begrepen. Hieronder ressorteren een aantal specifieke benaderingswijzen; zie Geistesgeschichte, fenomenologische literatuurstudie, psychoanalytische literatuurstudie (literatuurpsychologie), structuralisme.
Vanuit wetenschapstheoretisch oogpunt lijkt een strikte scheiding tussen Erklären en Verstehen echter onhoudbaar, enerzijds omdat onbewuste motieven en maatschappelijke structuren als quasi-causale factoren de menselijke intentionaliteit mee bepalen (Verstehen is ook Erklären), en anderzijds omdat een positivistische benadering los van elke menselijke intentionaliteit onmogelijk blijkt (Erklären is ook Verstehen). Zie ook Kritiek (literaire), interpretatie, Hermeneutiek.
Literatuur: J.J. Oversteegen, Beperkingen: methodologische recepten en andere vooronderstellingen en vooroordelen in de moderne literatuurwetenschap, 1982. Cl. Neutjens, Methoden als listen, 1984. R.T. Segers (red.), Vormen van literatuurwetenschap, 1985. D. Fokkema & E. Ibsch, Literatuurwetenschap & cultuuroverdracht, 1992.