1. In ruime zin: vrij vage benaming voor een verhalend gedicht met amoureuze en avontuurlijke thematiek en gewoonlijk eindigend op een Happy end(ing). Daardoor onderscheidt het zich van de verwante ballade die somberder is en vaak tragisch afloopt. Oorspronkelijk behoorde het genre tot de volkspoëzie (romanice = in Romaanse taal) en werd het gezongen. Later geldt de benaming voor elke vorm van langer ‘romantisch’ verhaal, in verzen of in proza, over liefde en avontuur. In het Engelse taalgebied wordt de term romance dan ook vaak gebruikt voor het brede domein van de ‘verbeeldende’ verhaalkunst: gothic story, sentimental story, ridderverhaal, SF, enz. In gelijkaardige zin verwijst hij naar de laatste, romantische tragikomedies van Shakespeare (bv. The Tempest, 1611). Nu wordt de term courant gebruikt voor sentimentele vormen van triviaalliteratuur.
2. In engere zin betreft de term romance een Spaans lyrisch-episch genre van volkse oorsprong, frequent beoefend in de vijftiende-zestiende eeuw. Formeel bestaat het uit assonerende zestienlettergrepige (later ook achtlettergrepige) versregels, door een cesuur in twee achtlettergrepige (later ook vierlettergrepige) halfverzen verdeeld. Het succes ervan blijkt uit de talrijke verzamelingen die in de zestiende eeuw het licht zagen (o.m. Romancero general, 1600) en die aan de basis liggen van de artistieke romances van o.m. Góngora, Lope de Vega en Quevedo. In die periode verwijdert het genre zich echter meer en meer van zijn volkse origine. Bij gebrek aan adelbrieven vanwege de neoklassieke esthetica raakt het in de vergetelheid totdat de romantici er de eigenheid van de Spaanse Volksgeist in zien (nieuwe interesse voor volksverhalen, balladen en sprookjes). De romance verspreidde zich dan over heel West-Europa, zij het zonder formele restricties. Het kende vooral in het Duitse taalgebied een grote populariteit met schrijvers als Herder, Brentano, Tieck en Uhland. Elders zijn o.m. te vermelden: Percy, Scott, Byron, Tennyson, Victor Hugo, en bij ons Feith en Bellamy.
Literatuur: P.A. Parker, Inescapable Romance. Studies in the poetics of a mode, 1979. K. Ramsdell, Romance Fiction. A handbook for readers, writers, and librarians, 1997. Where’s Love Gone? Transformations in the Romance genre, themanummer Paradoxa, 1997. W. van den Berg & H. Stouten (red.), De duinen gillen mee, 1997.R. Resoort, ‘”Het daghet in den Oosten” en de achttiende-eeuwse romance’ in K. Beekman e.a. (red.), De as van de romantiek, 1999, pp. 227-238. C. Saunders (red.), A Companion to Romance. From classical to contemporary, 2004. B. Fuchs, Romance (The New Critical Idiom), 2004. L. Pearcy, Romance Writing, 2006.