(beweging van Tachtig). Groep van jonge dichters in Nederland die vanaf 1880 reageerden tegen het nationalistische, morele en religieuze didactisme, de huiselijke romantiek, de clichébeeldspraak en de retoriek van hun voorgangers. De eenheid van vorm en inhoud van het woordkunstwerk, de aanbidding van de schoonheid en de gelijkstelling van kunst met passie of met de “allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie” (W. Kloos) zijn vaak geciteerde elementen van hun poëzieopvatting. Het estheticisme, het opkomende impressionisme en de Engelse romantiek (Shelley, Keats) hebben de Tachtigers zeker beïnvloed. Men mag evenwel de aanzienlijke onderlinge verschillen en conflicten tussen deze individualistisch ingestelde dichters niet over het hoofd zien.
De beweging ontstond vanuit de letterkundige jongerensociëteit ‘Flanor’ en had vanaf 1885 zijn kern in het tijdschrift De Nieuwe Gids (t.o. de bestaande ‘oude’ Gids). De hartstochtelijke, egocentrische W. Kloos was aanvankelijk de leidende figuur; beroemd is zijn programmatische inleiding tot de in 1882 postuum uitgegeven sonnettenkrans Mathilde van de vroeggestorven voorloper J. Perk. Het poëtische hoogtepunt was Mei van H. Gorter (1889). Andere voorname Tachtigers waren F. van Eeden en A. Verwey. Deze laatste volgde, na de breuk met Kloos die De Nieuwe Gids zou voortzetten met minder prominente medewerkers, een vergeestelijkte en minder individualistische lijn. Ook een aantal vooral naturalistische (sien NATURALISME) en impressionistische prozaïsten worden tot de Tachtigers gerekend: L. van Deyssel, M. Emants, L. Couperus, J. van Looy, A. Prins.
Men vereenzelvigt soms de beweging van Tachtig met De Nieuwe Gids; dit is deels ten onrechte, want sommige Tachtigers waren geen Nieuwe Gidsers (bv. Emants, de jonge Couperus), terwijl anderzijds het gebied bestreken door De Nieuwe Gids veel ruimer was dan de literatuur (wetenschap, maatschappelijke en politieke problemen).
Literatuur: G. Stuiveling, De Nieuwe Gids als geestelijk brandpunt, 1981 (1935). J. Brandt Corstius, ‘Het poëtisch programma van Tachtig: een vergelijkende studie’ in Utrechtse publicaties algemene literatuurwetenschap, 1968, pp. 1-92 (DBNL 2004). De Beweging van 80 (Schrijversprentenboek 22), 1982. M.J.G. de Jong, Honderd jaar later. Over schrijvers en geschriften uit de Beweging van Tachtig, 1985.J. Oosterholt, De bril van Tachtig. Het beeld van de 19de-eeuwse Nederlandse dichtkunst, 2005.