(Gepubliseer Februarie 2020)
Die pathetic fallacy (patos-dwaling) is ‘n term uit die Engelse literêre kritiek. Hierdie literêre verskynsel is ’n vorm van personifikasie, meer bepaald die toeskrywing van gevoel of meegevoel (pathos) aan die natuur. ’n Algemene voorbeeld is wanneer dit tydens ’n begrafnis reën en die indruk by die treurendes ontstaan dat die aarde saam treur. Die term is deur John Ruskin (1819-1900) in Modern Painters (dl. 3, 1856) geskep om die pastorale poësie van die Romantiese digters Keats en Shelley te tipeer en word ook “intentional” of “affective fallacy” genoem. Dit kan omskryf word as ‘n vorm van personifikasie wat meer verraai van die gemoed van die skrywer as van die “objektiewe” aard van dit wat hy beskryf. Die verskynsel gaan dikwels gepaard met ‘n soort animisme, d.w.s. die geloof in ‘n aktiewe heelal vol lewe wat sterker is as die mens (Van Bork et al. 2012–). Sinsnedes soos “babbelende stroompies”, “huilende bome”, ens. het Ruskin gegru en was vir hom voorbeelde van hierdie dwaling.
Dit is moeilik om die term in ander tale te vertaal; gewoonlik word net van personifikasie gepraat. In Afrikaans kan dit vertaal word as “gevoelsdwaling” of “patos-dwaling”.
Die gevoelsdwaling (wat die teks beskryf) moet onderskei word van die ander dwalings wat die New Critics bestry het, nl. die intensiedwaling (“intentional fallacy”) en die opsommingsdwaling (“heresy of paraphrase”) (wat dwalings in die opvattings van lesers en kritici uitmaak).
W.J. Henderson
Anne-Marie le Roux
Bibliografie
Abrams, M.H. & Harpham, G.G. 2011. A Glossary of Literary Terms. 10de uitgawe. Belmont, Cal. & e.a.: Wadsworth.
Anton, H. 2004. Pathetic fallacy. In J.B. Metzler, Metzler Lexikon Literatur- und Kulturtheorie. 3de, uitgebreide uitgawe. Stuttgart & Weimar: Metzler. p. 513.
Copley, F.O. 1937. The pathetic fallacy in early Greek poetry. American Journal of Philology, 58:194-209. [aanlyn]
Dick, B.F. 1968. Ancient pastoral and the pathetic fallacy. Comparative Literature, 20:27-44.
Rosenmeyer, T.G. 1969. The Green Cabinet. Theocritus and the European Pastoral Lyric. Berkeley & Los Angeles: University of California.
Van Bork, G.J. 2012–. Algemeen letterkundig lexicon. https://www.dbnl.org/tekst/dela012alge01_01/