(It. werk < Lat. opus). Vorm van muzikaal theater met orkestrale begeleiding waarin de zangers/acteurs de hele tekst (libretto), of een groot deel ervan, zingend ten gehore brengen; dit gebeurt in de vorm van aria’s (uitgewerkte solozang), recitatieven (muzikale declamatie van vertellende passages tegen een zachte muzikale achtergrond) en/of koorzangen. Als typisch voorbeeld van een artistiek menggenre bevat de opera ook een sterk ontwikkelde visuele dimensie (Ballet,theatermachinerie). Hoewel het genre talrijke voorlopers kende (soms aangeduid als melodrama of zangspel), zou het als zodanig zijn ontstaan in de late zestiende eeuw, toen een aantal Florentijnse componisten (waaronder J. Peri) de oude Griekse tragedie poogden te reconstrueren d.m.v. een muziekdrama dat alleen uit recitatieven en koren bestond. De aria eiste spoedig een belangrijke rol op, vooral in de zgn. Napelse school (o.m. Scarlatti, 1660-1725), waardoor het dramatische aspect op de achtergrond raakte ten voordele van zuivere muzikaliteit en virtuoze zangtechniek (belcanto, It. mooie zang). De spanning tussen de muzikale en de dramatisch-literaire dimensie is een constante in de verdere geschiedenis van het genre. De opera verspreidde zich vanuit Italië over de rest van Europa, waarbij Frankrijk en Duitsland een eigen traditie ontwikkelden (specifieke stijl, gebruik van de volkstaal). Als grootmeesters van het genre gelden: Monteverdi, Lully, Rameau (zeventiende eeuw); Pergolesi, Händel, Mozart, Gluck (achttiende eeuw); Rossini, Verdi, Puccini, Berlioz, Gounod, Bizet, von Weber, Wagner (Gesamtkunstwerk, muziekdrama), Tsjaikowski (negentiende eeuw); R. Strauss, Debussy, Strawinsky, Prokofjev en Britten (twintigste eeuw). Te vermelden is nog dat de opera snel tal van varianten en hybride vormen kende, zowel komische als meer ernstige. Het is uit de lichtere vormen dat in de negentiende eeuw de operette (It. operetta = kleine opera) is ontstaan, d.w.z. een luchthartig muzikaal stuk met veel gesproken dialoog (bv. J. Offenbach). Zie ook muziekdrama, zarzuela.
Literatuur: G.A. Marco, Opera: a research and information guide, 1984. L. Orrey, Opera in the High Baroque, 1991. W. Bernhart & U. Weisstein (red.), The Semantics of the Musico-literary Genres, 1994. P. Béhar e.a. (red.), Spectaculum Europaeum: theatre and spectacle in Europe (1580-1750), 1999.