(Gr. vooraf-neming < pro-lambanein = vooraf nemen; Lat. synoniem anticipatio). 1. Voorbarige toeschrijving van een eigenschap aan het onderwerp of voorwerp van een werkwoord, terwijl deze eigenschap in feite slechts tot stand komt door de handeling uitgedrukt in het werkwoord. Bv. bont en blauw slaan; warm water opzetten.
2. Prolepsis is ook een grammaticaal-stilistisch verschijnsel en duidt aan dat het onderwerp van een bijzin vermeld wordt in de voorafgaande hoofdzin. Bv. kijk naar die auto, hoe mooi hij is.
3. In de retoriek betreft het de weerlegging vooraf van bedenkingen die men zelf maakt om bij de toehoorders het gras voor de voeten weg te maaien.
4. In de narratologie is prolepsis synoniem voor een flashforward die het parallellisme tussen de tijd van het vertellen en de tijd van de geschiedenis doorbreekt via een ellips (zie verteltijd/vertelde tijd ).