Synesthesie

(Gr. sun-aesthanesthai = samen waarnemen). Vorm van metaforisch (sien metafoor)  taalgebruik, t.w. een vermenging van waarnemingen en voorstellingen uit verschillende zintuiglijke sferen, meestal op grond van een gevoelsovereenkomst. Synesthesie komt zowel in de dagelijkse omgangstaal (bv. warme kleuren) als in de poëzie vaak voor, en hier vooral sedert de romantiek en in het symbolisme. In de Nederlandse literatuur was het een geliefde stijlfiguur van de Tachtigers (bv. in Mei van Gorter, het proza van Van Deyssel, enz.). Een bekend voorbeeld van synesthesie is Baudelaires sonnet Correspondances, met o.m. volgende versregels:

Les parfums, les couleurs et les sons se répondent.

Il est des parfums frais comme des chairs d’enfant,

Doux comme les hautbois, verts comme les prairies.

Literatuur: C. van Dongen e.a., ‘Synesthesieën bij Huysmans’ in Forum der letteren, 1982, pp. 110-123.  P. Hadermann, ‘Synästhesie: Stand der Forschung und Begriffsbestimmung’ in U. Weisstein (red.), Literatur und Bildende Kunst, 1992, pp. 54-72. H. Parret, ‘(Syn)esthésies du visible’ in Versus, 65/66, 1993, pp. 59-70.