(Lat. afwisseling). 1. Esthetische eis, afkomstig uit de antieke literatuurtheorie. Door – weliswaar op onopgemerkte wijze – afwisseling te brengen in de gedachte-inhoud, gevoelsintensiteit, zinsstructuur, woordvolgorde, stijlfiguren, klankexpressie, enz. kan de auteur de lezer blijven boeien tot het einde van het werk. Homerus’ Ilias gold als hét voorbeeld van dit literaire principe. Zie ook correctio .
2. Ook op intertekstueel vlak kan variatio (verg. aemulatio,imitatio ) als esthetische categorie gelden: zie stijl .
3. In enge zin kan variatio ook gebruikt worden als synoniem van polyptoton .