(Fr. effet de distanciation; Eng. alienation effect; Dts. Verfremdungseffekt). Door Brecht geïntroduceerd theaterprocedé dat de dramatische illusie wil verstoren om de emotionele identificatie van de toeschouwer met toneelpersonages, die het klassieke drama kenmerkt, tegen te gaan. De aldus vrijgekomen energie wilde Brecht richten op de leerstellige inhoud van het stuk en zijn maatschappelijk dragende uitspraken. Het vervreemdingseffect bestaat hierin, dat het vanzelfsprekende in zekere zin ongewoon wordt gemaakt en daardoor des te inzichtelijker (zie ook ‘ostranenie’ in het RUSSIESE FORMALISME). Het gebruik van o.m. het brechtiaanse lied dat de voorgestelde gebeurtenissen afstandelijk beschrijft, bevordert de kritische ingesteldheid van de toeschouwer.
Literatuur: R.H. Stacy, Defamiliarization in Language and Literature, 1977. T. Ungvari, ‘The Origins of the Theory of Verfremdung’ in Neohelicon, 1979, pp. 171-234. Ch. Dunz, Erzähltechnik und Verfremdung: die Montagetechnik und Perspektivierung in Alfred Döblins Berlin Alexanderplatz und Franz Kafka’s Der Verschollene, 1995.